J. Bernleff, Hersenschimmen

1. Algemene informatie

Dit boek is voor het eerst uitgegeven in 1984 te Amsterdam. Dit is de 39e druk. Het boek bevat 146 pagina's. De genre van dit boek is "Psychologisch verhaal". Dit is omdat de ik-persoon, Maarten Klein, last heeft van heftige dementie. Hierdoor begint hij vaag te vertellen en moet je harder nadenken om het te kunnen volgen. 

Korte samenvatting van het boek:

Hersenschimmen is het verhaal Maarten Klein, een man van 71 die van oorsprong Nederlander is maar al 15 jaar met zijn vrouw Vera in Gloucester woont, in het noordoosten van de VS. Maarten raakt dement. Het boek duurt slechts 7 dagen. Dag 1 ontdekt Maarten dat zijn geheugen achteruit gaat en dag 7 illustreert hoe hij nog in losse flarden denkt en geen normale zin meer kan denken.
Maartens dementie begint met het verwarren van de dagen, hij staat voor het raam te wachten tot de schoolkinderen voor hun huis komen wachten bij de bushalte, terwijl het zondag is. Hij vergeet en verwart steeds meer dingen: herkent Vera niet meer en ziet haar als moeder en vraagt waar papa blijft, weet niet eens meer wat hij elke dag doet, en voelt alsof zijn gedachten zich opsplitsen. Hij ziet in de spiegel een oude man, en voelt niet aan dat hij dat zelf is. Op het eind als hij in een kliniek terechtkomt, versnelt het proces en denkt over zichzelf als ander persoon.

2. Verwachtingen

Ik heb dit boek gekozen omdat de flaptekst van dit boek mij aansprak. Ik was erg geïnteresseerd in het proces van 'normaal mens' naar een persoon dat lijdt aan dementie. Ik had verwacht dat het een ontroerend boek zou zijn. Gedementeerd worden is nou eenmaal niet zomaar iets. Wat ik echter niet had verwacht, is dat dit boek zich in één week afspeelt, ik had nooit gedacht dat je in zo'n korte periode volledig van de wereld kon raken. Ik denk dat mijn oordeel over het boek anders geweest zou zijn als het niet ontroerend, dus mijn verwachting tegensprekend, was. Je echtgenoot op deze manier verliezen is niet niks. 

3. Motieven en thema

De thema's vergeten en verdwijnen nemen in Bernlefs werk een belangrijke plaats in. Dit vormt de basisgedachte van het verhaal, immers lijdt Maarten aan dementie en zijn dit aspecten die daarbij passen. 

Een van de motieven in het boek is de sneeuw en de winter. Al vanaf het begin van het boek zegt Maarten steeds dat hij zo van slag is omdat de winters in Gloucester zo lang en koud zijn. Op het eind van het boek, wanneer Maarten sterft (?) fluistert dat de lente eindelijk is aangebroken. Dit geeft aan dat er een symbolische waarde wordt gehecht aan de overgang van winter en lente. Maarten gaat dood en het 'oude leven' is dan voorbij. Lente duidt aan dat er een nieuw, zorgeloos leven aanbreekt voor de andere personages. 

4. Beoordeling 

a. Ik denk dat J. Bernlef er voor heeft gekozen om veel scenes tamelijk vaag te beschrijven. Naar mijn vermoeden doet hij dit om mij, als lezer, extra aan het denken te zetten.

Citaat:          Pagina 129

"Ben alleen nu. Zo stil als het is. Waar is de wereld gebleven? Zachtjes met dit hoofd schudden. Alles eruit schudden. (Misschien wordt met dan weer wie men eens was?) Door een kier in de gordijnen, daar ergens, verschijnt een reepje aarzelend licht. Meen te voelen dat dit lichaam lichter geworden is. (Atmosferische veranderingen? Verdwenen gedachten? Lente in aantocht misschien?) Geen weg terug, geen weg vooruit. Vul steeds meer deze ruimte. (Daarom ademen zoveel mogelijk beperken om niet nog verder uit te dijen in de leegte om me heen.)"       

b. Situaties: Ik vind dat J. Bernlef de situatie niet altijd duidelijk beschreef. Dit heeft natuurlijk te maken met dat Maarten dement is. Dit is dus van belang, al wekte het soms wel verwarring op. 

    

    Ruimte: Het is niet altijd duidelijk waar of in wat voor omgeving (landschap) Maarten zich bevindt. Het weer wordt niet vaak goed beschreven, al werd dit laatste echter in het begin wel benadrukt. Dit had te maken met de motief van het verhaal.

5. Eindoordeel

  

Over het geheel vind ik dit geen fantastisch boek, om het zomaar te zeggen: ik heb wel eens betere boeken gelezen. Dit heeft vooral te maken met de schrijfwijze van J. Bernlef. Ik vind het soms te vaag beschreven en dit wekt verwarring op, waardoor ik soms het verhaal niet meer helemaal volg. 

Citaat:            pagina 140

"Te ver van de muur verwijderd... wat niet goed is... een lichaam dat zichzelf niet mee voor kan duwen wordt een boom... zoals die dunne daar in de sneeuw... de muur... naar de muur... op de muur... over de muur... dat is wat hij bedoelt wanneer hij denkt: alleen in taal kan ik nog iets ondernemen."

Echter vind ik het verhaal in grote lijnen mooi, inspirerend en ontroerend. Het heeft me wel aan het denken gezet en in zekere zin geraakt. 

6. Lijst van gebruikte bronnen

- Samenvattingen.com (naar aanraden van tiny.cc/nedcamp)